Class IX Unit III ব্যাকৰণ

বচন

ব্যাকৰণত বচন এটা সংখ্যাবোধক পদ। এটাক বুজালে একবচন আৰু দুটা বা অধিক বুজালে বহুবচন।

অসমীয়াত বিলাক, বোৰ, হঁত, সকল, লোক আদি ব্যৱহাৰ কৰি একবচনৰ পদক বহুবচনলৈ নিয়া হয়। সংখ্যাবাচক শব্দ, বহুত আদি ব্যৱহাৰ কৰিও বহুবচন কৰা হয় ৷ মখা, গণ, জাক, দল, থোক, থোপা, থুপি আদি সমষ্টি বুজাবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা হয়। তলত কেতবোৰ উদাহৰণ দিয়া হ’ল-

বিলাক : মানুহবিলাক, ল’ৰাবিলাক, ছোৱালীবিলাক, ছাত্রবিলাক, অসমীয়াবিলাক ইত্যাদি।

বোৰ : মানুহবোৰ, ল’ৰাবোৰ, চোৰবোৰ, গৰুবোৰ, হাঁহবোৰ, ফুলবোৰ পানীবোৰ, গাখীৰবোৰ, চেনিবোৰ, চাউলবোৰ ইত্যাদি।

হঁতঃ ল’ৰাহঁত, ইহঁত, সিহঁত, তহঁত, খৰিকটীয়াহঁত, কমাৰহঁত ইত্যাদি ।

সকল : প্রভুসকল, সভাসদসকল, বন্ধুসকল, আইসকল, ভাইসকল, দেউতাসকল, তেখেতসকল, এখেতসকল, আপোনসকল ইত্যাদি।

লোক : আমালোক, তোমালোক, তেওঁলোক, এওঁলোক ইত্যাদি।

জাক : গজাক, হাঁহজাক, বৰষুণজাক আদি ।

মখা: সান্দহমখা, ল’ৰামখা, বান্দৰমখা আদি

থোপাঃ আমথোপা, তেঁতেলিথোপা, আঙ্গুৰথোপা, মণিথোপা আদি ।

গণ : মুনিগণ, দেবতাগণ, পাৰিষদগণ আদি।

দল : সৈন্যদল, ছাত্রদল, যুবকদল আদি।

থোক : কলথোক, নাবিকলথোক, তামোলথোক আদি।

থুপি : ফুলথুপি ।

পাল : গৰুপাল, ভেড়াপাল, হাতীপাল আদি ।

পুঞ্জ : দ্বীপপুঞ্জ, জাতিপুঞ্জ আদি।

বৰ্গ : শিষ্যবর্গ, পাৰিষদবর্গ, বন্ধুবৰ্গ, পৰিয়ালবৰ্গ আদি।

বৃন্দ, বৃন্দা : ভক্তবৃন্দ, সুধীবৃন্দ, ছাত্রবৃন্দ, ছাত্রীবৃন্দা আদি।

মালা : পর্বতমালা, আগ্নেয়মালা, গিৰিমালা আদি ।

মণ্ডলী : বিদ্বানমণ্ডলী, মন্ত্রীমণ্ডলী, পণ্ডিতমণ্ডলী আদি।

ৰাজি : গ্ৰন্থৰাজি, বৃক্ষৰাজি, পুষ্পৰাজি আদি।

শ্রেণী : পর্বতশ্রেণী, শাসকশ্রেণী, ব্যৱসায়শ্রেণী আদি ।

লানি : বক্তৃতালানি, মাছলানি, সোঁতলানি আদি।

  • কেতিয়াবা বাক্য শুৱলা কৰিবৰ কাৰণে বিশেষণৰ দ্বিরুক্তি কৰিও বহুবচন বুজোৱা হয়। যেনে : ডাঙৰ ডাঙৰ মানুহ,শাৰী শাৰী ফুল, সুন্দৰ সুন্দৰ ফুল ইত্যাদি।
  •  সংখ্যাবাচক শব্দৰ যোগতো বহুবচন কৰা হয়। যেনে : দুটা মানুহ, দহটা গৰু, হাজাৰ ফুল, লাখ টকা ইত্যাদি।

অব্যয়

অব্যয় যিবোৰ শব্দৰ লিঙ্গ, বচন, বিভক্তি আদিত কোনো পৰিৱৰ্তন নহয়, তাক অব্যয় শব্দ বোলে।

অব্যয় শব্দ সাত প্ৰকাৰৰ :

১) সংযোজক বা যোজক অব্যয়

২) বিয়োজক অব্যয়

৩) ভাববোধক অব্যয়

৪) সম্বোধনবোধক অব্যয়

৫) প্রশ্নবোধক অব্যয়

৬) সমিধানৰোধক অব্যয় আৰু

৭) আনুষঙ্গিক অব্যয়।

১। সংযোজক বা যোজক অব্যয় : যি অব্যয়ে দুটা বা তাতকৈ বেছি পদ বা বাক্যক যোগ কৰে, তাকে যোজক অব্যয় বোলে।

যেনে : আৰু, এতেকে, কাৰণ, কাৰণে আদি।

২। বিয়োজক অব্যয় : যি অব্যয়ে দুটা পদ বা বাক্যক পৃথক কৰে তাকে বিয়োজক অব্যয় বোলে ।

যেনে : বা, নাইবা, নতুবা, তথাপি, কিন্তু ইত্যাদি।

৩।ভাববোধক অব্যয়ঃ যি অব্যয়ে মানুহৰ মনৰ নানা ভাব প্রকাশ কৰে, তাক ভাববোধক অব্যয় বোলে।

যেনেঃ আহা, আঃ, উস, ইস, বাঃ বাঃ বেচ বেচ, চাবাচ ইত্যাদি।

৪। সম্বোধনবোধক অব্যয়ঃ যিবোৰ অব্যয় সম্বোধন কৰোতে ব্যৱহাৰ কৰা হয়, সিহঁতক সম্বোধনবোধক অব্যয় বোলে।

যেনেঃ অ, ঐ, ঔ, হেৰ, হেৰা, হেৰি, হেৰি, হেৰৌ, হে, হ’য়ে হ’য়েবা ইত্যাদি।

৫।প্রশ্নবোধক অব্যয়ঃ কোনো কথা সোধাত বা প্রশ্ন কৰাত যিবোৰ অব্যয় ব্যৱহাৰ হয়, সেইবোৰক প্রশ্নবোধক অব্যয় বোলে। যেনেঃ নে, নেকি, কি, জানো, কোনে, বোলে, ইত্যাদি।

৬।সমিধানবোধক অব্যয়ঃ কথাৰ বা প্রশ্নৰ উত্তৰ দিওঁতে ব্যৱহাৰ হোৱা অব্যয়ক সমিধানবোধক অব্যয় বোলে।

যেনেঃ ওঁ, ওঁহো, এৰা, হয়, বাৰু ইত্যাদি।

৭।আনুষঙ্গিক অব্যয়ঃ যিবোৰ অব্যয় অন্য পদৰ পাছত যোগ হৈ সিহঁতৰ অৰ্থ বেলেগ, কৰে, সেইবোৰক আনুষঙ্গিক অব্যয় বোলে।

যেনেঃ এ, এই, ও, হি, হে, তা, দেই ইত্যাদি।

                  ক্ৰিয়া পদ

যি পদে কোনো কাম কৰা বা হোৱা বুজায় তাকে ক্ৰিয়া পদ বোলে। ।

ক্ৰিয়া পদৰ ভাগ:

  • বাক্য সম্পূৰ্ণকৈ শেষ হোৱা নোহোৱাক লৈ ক্ৰিয়া পদক দুটা ভাগত ভগোৱা হৈছে –

ক) সমাপিকা ক্ৰিয়া

খ) অসমাপিকা ক্ৰিয়া

ক)সমাপিকা ক্ৰিয়া : যিবোৰ ক্ৰিয়াই বাক্য সম্পূৰ্ণ কৰে  তাক সমাপিকা ক্ৰিয়া বোলে । যেনে : ৰামে ভাত খাইছে ।ইয়াত ‘খাইছে’ ক্ৰিয়াই বাক্য অৰ্থ সম্পূৰ্ণ কৰিছে । গতিকে ‘খাইছে’ সমাপিকা ক্ৰিয়া ।

খ)অসমাপিকা ক্ৰিয়া : যি ক্ৰিয়াৰ বাক্য অসম্পূৰ্ণ হৈ থাকে সেই ক্ৰিয়াক অসমাপিকা ক্ৰিয়া বোলে ।যেনে : ৰামে ভাত খাই স্কুললৈ গ’ল ।ইয়াত ‘খাই’ ক্ৰিয়াই বাক্য সম্পূৰ্ণ কৰিব পৰা নাই । ‘গ’ল’ ক্ৰিয়াৰ সহায়ত বাক্যৰ অৰ্থ সম্পূৰ্ণ কৰা হৈছে । সেয়ে ‘খাই’ অসমাপিকা ক্ৰিয়া ।

  • কৰ্ম থকা নথকাক লৈ ক্ৰিয়াক আৰু দুটা ভাগত ভগাব পাৰি ।

ক) অকৰ্মক ক্ৰিয়া

খ) সকৰ্মক ক্ৰিয়া

ক)অকৰ্মক ক্ৰিয়া : যি ক্ৰিয়াৰ কৰ্ম নাথাকে,তাকেই অকৰ্মক ক্ৰিয়া বোলে ।যেনে : ৰামে হাঁহিছে । ছোৱালীজনীয়ে নাচিছে। ইয়াত হাঁহিছে, নাচিছে আদি ক্ৰিয়াৰ  কৰ্ম নাই । গতিকে ইহঁত অকৰ্মক ক্ৰিয়া ।

খ)সকৰ্মক ক্ৰিয়া : যিবোৰ ক্ৰিয়াৰ কৰ্ম থাকে, তাকেই সকৰ্মক ক্ৰিয়া বোলে । যেনে :মই ভাত খাওঁ। তাই চিঠি লিখিছে । ইয়াত ভাত আৰু  চিঠি যথাক্ৰমে খাওঁ আৰু লিখিছে ক্ৰিয়াৰ কৰ্ম। গতিকে  খাওঁ আৰু লিখিছে সকৰ্মক ক্ৰিয়া ।

কিছুমান সকৰ্মক ক্ৰিয়াৰ এটা কৰ্ম থাকে । সেইবোৰক এককৰ্মক ক্ৰিয়া বোলে ।যেনেঃ তাই কিতাপ পঢ়িছে।

কিছুমান সকৰ্মক ক্ৰিয়াৰ দুটা কৰ্ম থাকে । সেইবোৰক দ্বিকৰ্মক ক্ৰিয়া বোলে ।যেনেঃ তাই ৰীণাক কিতাপখন দিলে।

  • লগৰীয়া বা সহকাৰী (সহায়কাৰী) ক্রিয়াঃ যি কৰ্ত্তাৰ ক্ৰিয়াই আন এটা ক্ৰিয়াৰ অৰ্থ প্ৰৱলকৈ বুজাবলৈ সহায়ক হিচাপে ব্যৱহাৰ  হয় তাক লগৰীয়া বা সহকাৰী ক্রিয়া বোলে।“মই আমটো খাই পেলালোঁ।”— ইয়াত “খাই” মূল ক্রিয়া। তাৰ অৰ্থ প্ৰৱলকৈ বুজাবলৈ “পেলালোঁ”— ক্রিয়া ব্যৱহাৰ কৰা হৈছে। গতিকে “পেলালোঁ”— লগৰীয়া বা সহকাৰী ক্রিয়া
  • অনিয়মিত ক্রিয়াঃ যিবোৰ ক্ৰিয়াৰ সকলো কাল আৰু সকলো পুৰুষতে ৰূপ নহয়, তেনে ক্রিয়াক অনিয়মিত ক্রিয়া বোলে। অনিয়মিত ক্রিয়া চাৰিটা : নাই, আছ, থাক, ব’ল ।
  • পাঁচনী ক্রিয়াঃ  যি ক্রিয়াই আনক পাঁচি বা আনৰ হতুৱাই কোনো কাৰ্য সম্পাদন কৰোৱা বুজায়, তাক পাঁচনী ক্রিয়া বোলে। যেনেঃ সাধাৰণ ক্ৰিয়া : ম‍ই কিতাপ পঢ়িছোঁ। পাঁচনী ক্রিয়া : মই তাক কিতাপ পঢ়াইছোঁ।

সৰ্বনাম পদ

বিশেষ্য পদৰ সলনি যি পদ ব্যৱহাৰ হয়, তাক সৰ্বনাম পদ বোলে। যেনে : নয়ন এজন ভাল ল’ৰা। তেওঁ ডাঙৰক সন্মান কৰে।

সৰ্বনাম চাৰি প্ৰকাৰৰঃ

 (১) ব্যক্তিবাচক সৰ্বনাম

 (২) স্থানবাচক সৰ্বনাম

 (৩) কালবাচক সৰ্বনাম

 (৪) বিশেষণ সৰ্বনাম

১। ব্যক্তিবাচক সৰ্বনামঃ ব্যক্তি, জাতি, বা বস্তু আদিৰ নামৰ সলনি ব্যৱহাৰ হোৱা পদক ব্যক্তিবাচক সৰ্বনামপদ বোলে। যেনেঃ মই, আমি, তুমি, তেওঁ, তেখেত, কোন ইত্যাদি।

২। স্থানবাচক সৰ্বনামঃ ঠাইৰ নামৰ সলনি ব্যৱহাৰ হোৱা পদক স্থানবাচক সৰ্বনাম পদ বোলে। যেনেঃ কত, য’ত, ইয়াত, তাত, ইয়ালৈ, তালৈ, য’লৈ ইত্যাদি

৩। কালবাচক সৰ্বনামঃ কাল বা সময়ৰ মানৰ সলনি ব্যৱহাৰ হোৱা পদক কালবাচক সর্বনাম পদ বোলে। যেনেঃ আজি, কালি, এতিয়া, তেতিয়া, যেতিয়া, কাহানি, তাহানি, ইত্যাদি।

৪। বিশেষণ সৰ্বনামঃ যিবিলাক সৰ্বনাম পদ, অন্য সংজ্ঞা পদৰ আগত বহি অৱস্থা, গুণ আদি নিৰ্ণয় কৰে, তাক বিশেষণ সৰ্বনাম বোলে। যেনেঃ এনেকুৱা, তেনেকুৱা, ইমান, তিমান, সৌ, সৌৱা ইত্যাদি।

বিশেষণ পদ

যি পদে আন পদৰ গুণ, দোষ, অৱস্থা, সংখ্যা, পৰিমাণ আদি বুজায় তাকে বিশেষণ বোলে। যেনেঃ ভাল ল’ৰা. ধুনীয়া ছোৱালী

বিশেষণ পদবোৰক তিনিটা ভাগত ভাগ কৰা হৈছে-

(১) বিশেষ্যৰ বিশেষণ

(২) বিশেষণীয় বিশেষণ

(৩) ক্ৰিয়া বিশেষণ 

বিশেষ্যৰ বিশেষণঃ যি পদে বিশেষ্য পদৰ গুণ, দোষ, অৱস্থা, সংখ্যা, পৰিমাণ আদি বুজায় তাকে বিশেষ্যৰ বিশেষণ  বোলে। যেনেঃ শুৱলা সংগীত,  বিশাল আকাশ, পৱিত্ৰ গ্ৰন্থ  ইত্যাদি।

বিশেষণীয় বিশেষণঃ যি বিশেষণ পদে আন বিশেষণ পদক বিশেষকৈ দেখুৱায়,তাক বিশেষণীয় বিশেষণ বোলে।  যেনেঃঅ তি চতুৰ ল’ৰা, বৰ ডাঙৰ ঘৰ, অনিন্দ্য সুন্দৰ প্ৰকৃতি,  ইত্যাদি।

ক্ৰিয়া বিশেষণঃ যি বিশেষণ পদে ক্ৰিয়াৰ  ধৰণ , অৱস্থা আদি বুজায় তাক ক্ৰিয়া-বিশেষণ বোলে।  যেনেঃ লাহে লাহে আহা, খৰচি মাৰি পঢ়িবা, বেগাই যোৱা, ইত্যাদি।

পদ ( i) বিশেষ্য

পদ

ধাতু আৰু প্রাতিপদিকৰ পিছত বিভক্তি যুক্ত হৈ পদ হয় । পদ প্ৰকৃততে চাৰি প্ৰকাৰৰ।

বিশেষ্য

বিশেষণ

সর্বনাম

ক্ৰিয়া

    অব্যয়ৰ লগত বিভক্তি যুক্ত নহয়, সেইবাবে অব্যয়ক পদ বুলি ধৰা নহয়। কিন্তু অব্যয়ৰ ব্যৱহাৰ বিশাল । সেয়েহে বহুতো ব্যাকৰণত অব্যয়কো পদ বুলি ধৰা দেখা যায় ৷

    বিশেষ্য

    যি পদে কোনো নাম  বুজায়, সেই পদক  বিশেষ্য পদ বোলে। যেনেঃ ৰাম ,হৰি , বাঘ ,সিংহ আদি

    বিশেষ্য পদবোৰক মুঠতে পাঁচ ভাগত ভাগ কৰা হৈছে। যেনেঃ

    ১.জাতিবাচক বিশেষ্য  

    ২.সংজ্ঞা বা নামবাচক বিশেষ্য   

    ৩.বস্তুবাচক বিশেষ্য  

    ৪.গুণবাচক বিশেষ্য

    ৫.ক্ৰিয়াবাচক বিশেষ্য

    ১.জাতিবাচক বিশেষ্যঃ যি বিশেষ্য পদে কোনো জাতিৰ নাম বুজায় তাকে জাতিবাচক বিশেষ্য বোলে। জাতিবাচক বিশেষ্য পদবোৰক আকৌ দুটা ভাগত ভাগ কৰা হৈছে –

    (ক) প্ৰাণীবাচক জাতিবাচক বিশেষ্য। যেনে -গৰু, মানুহ, বাঘ, চৰাই, মাছ, সিংহ, ভালুক ইত্যাদি।

    (খ) অপ্ৰাণীবাচক জাতিবাচক বিশেষ্য। যেনে -পাহাৰ, পবৰ্বত, গছ, ফল, ফুল ইত্যাদি।

    ২.সংজ্ঞা বা নামবাচক বিশেষ্যঃ যি বিশেষ্য পদে কোনো ব্যক্তি বা আন কোনো নাম বুজায়, তাক সংজ্ঞা বা নামবাচক বিশেষ্য পদ বোলে। সংজ্ঞা বা নামবাচক বিশেষ্য পদবোৰক আকৌ দুটা ভাগত ভাগ কৰা হৈছে –

    (ক) প্ৰাণীবাচক নামবাচক বিশেষ্য। যেনে–ৰাম, হৰি, যদু, গংগা, যমুনা ইত্যাদি।

    (খ) অপ্ৰাণীবাচক নামবাচক বিশেষ্য।   যেনেনগাঁও, ভাৰত, অসম, জোন ইত্যাদি।

    ৩.বস্তুবাচক বিশেষ্যঃ বস্তু বা পদাৰ্থৰ নাম বুজোৱা বিশেষ্য পদক বস্তুবাচক বিশেষ্য পদ বোলে।  যেনে- সোণ,ৰূপ, কচু, মূলা, ধান, মাহ, কয়লা ইত্যাদি।

    ৪.গুণবাচক বিশেষ্যঃ যি বিশেষ্য পদে গুণ অৱস্থা আদিৰ নাম বুজায় তাক গুণবাচক বিশেষ্য পদ বোলে।   যেনে- সাধুতা, নম্ৰতা, সৌন্দৰ্য, দয়া, হিংসা ইত্যাদি।

    ৫.ক্ৰিয়াবাচক বিশেষ্যঃ যি বিশেষ্য পদে ক্ৰিয়া বা কোনো কামৰ নাম বুজায়, তাক ক্ৰিয়াবাচক বিশেষ্য পদ বোলে।  যেনে-খাৱন, শয়ন, লিখন, ভ্ৰমণ, কান্দন, ইত্যাদি।

    ( ইয়াৰ বাহিৰেও সময়ৰ নাম বুজোৱা পদ বিলাকক আজিকালি সুকীয়াকৈ কালবোধক বিশেষ্য নাম দিয়া হৈছে ।যেনে-দিন ,ৰাতি, পুৱা , মাহ, বছৰ ইত্যাদি।)

    লিঙ্গ

    লিঙ্গ শব্দই ব্যাকৰণত পুৰুষ, স্ত্ৰী প্ৰভেদমূলক চিহ্ন বুজায়।

    স্ত্রী বুজোৱা শব্দক স্ত্রীলিঙ্গৰ শব্দ, পুৰুষ বুজোৱা শব্দক পুংলিঙ্গৰ শব্দ ,পুৰুষ-স্ত্রী ভেদ নুবুজোৱা শব্দক ক্লীব লিঙ্গৰ শব্দ বোলে। কিছুমান শব্দই পুৰুষ-স্ত্রী উভয়কে বুজায়। সেইবোৰক উভয় লিঙ্গৰ শব্দ বোলে।

    যেনে :

    পুংলিঙ্গ : ল’ৰা, পুৰুষ, ষাঁড়, পিতা ইত্যাদি।

    স্ত্রীলিঙ্গ : তিৰোতা, ছোৱালী, আই ইত্যাদি।

    ক্লীব লিঙ্গ : ঘৰ, গছ,  ফল, ফুল ইত্যাদি ।

    উভয় লিঙ্গ:  আমি, আপুনি, মানুহ, গৰু ইত্যাদি।

    পুংলিঙ্গৰ শব্দত স্ত্রী প্রত্যয়(আ, ঈ আৰু অনী) যোগ কৰি স্ত্ৰীলিঙ্গ শব্দলৈ পৰিৱৰ্তন কৰা হয়।

    যেনেঃ হৰিণ – হৰিণী, নাতি -নাতিনী

    তাৰ বাহিৰেও পুংলিঙ্গ আৰু স্ত্রীলিঙ্গত সম্পূৰ্ণ পৃথক বহুতো শব্দ অসমীয়া ভাষাত আছে। তলত উদাহৰণ দিয়া হ’ল:

    ল’ৰাছোৱালী
    পুৰুষস্ত্ৰী, মহিলা,নাৰী
    শহুৰশাহু
    মতামাইকি ,তিৰোতা
    ডেকাগাভৰু
    ভাইভনী, বোৱাৰী
    দেওৰজা, ননদ
    ককাইবাই, বৌ
    গোহাঁই, গগৈআইচু
    ককাআইতা
    পিতাআই
    গোলামবান্দী
    কোৱাকাউৰী
    পৈঘৈণী
    পতিপত্নী
    দঁতাল, মখনামাখুন্দী
    মুনিহতিৰোতা
    শৰভেলেঙ্গী
    বোন্দাজাঁই
    বোপাইআই
    সিতাই
    বাইদেউ ভিনিহি
    দদাইখুৰী
    এই
    চাহাবমেম
    পোজী, বোৱাৰী
    বিয়ৈবিয়নী
    জেঠাজেঠাই
    পেহাপেহী
    আতাআবু
    মোমাইমামী,
    দৰা, বৰকন্যা
    ৰজাৰাণী
    বলধ, ষাঁড়গাই
    দমৰাচেঁউৰী, কাঢ়লী
    নবাববেগম
    বন্দীবেটী
    ঘঁৰিয়ালজলগুঁই
    তাৱৈআমৈ
    ৰান্ধনিৰান্ধনী
    শিপিনিশিপিনী

    *অসমীয়া ভাষাৰ তলৰ শব্দবোৰ স্ত্রীলিঙ্গৰ। ইহঁতৰ পুংলিঙ্গৰ শব্দ নাই। যেনে : নামতী, লাহতী, আয়তী, ৰচকী, নাচনী, পোৱতী, পোহাৰী, ফুলতী, বোৱতী, ৰোৱণী ইত্যাদি।

    error: Content is protected !!